تاثیر شبکه های اجتماعی مجازی بر عملکرد تحصیلی

 در عصر کنونی، جوامع مختلف تحت تأثیر تحولات بسیار عظیم فناوری به سمت جامعه اطلاعاتی و شبکه ای در حال حرکت هستند. جامعه شبکه ای، جامعه ای است که ساختار آن متأثر از فناوری است. پیشرفت در فناوری اطلاعات بر نحوه تعامل افراد با یکدیگر نیز تأثیرگذار بوده است. یکی از اتفاقات مهم در عصر حاضر، ظهور فناوریهای ارتباطی است که برجسته ترین آن اینترنت و شبکه های اجتماعی مجازی[1] است. اینترنت و شبکه های اجتماعی مجازی، اصلی ترین عوامل تشکیل دهنده فضای مجازی، شناخته میشوند. شبکه های اجتماعی مجازی به عنوان یکی از مهمترین این ابزارها، با قابلیت ها و امکانات خود تأثیرات عمیقی بر جنبه های اجتماعی کاربران در جوامع گوناگون گذارده اند(معماروخاکسار،1391،نقل از یعقوبی و همکاران،1395).هدف از شبکه های اجتماعی کمک به بهبود روابط،همکاری و تعامل بین افراد،سازمانها و موسسات در موضوعات گوناگون مانند تجارت،پزشکی،آموزشی،تربیتی و ... است(صائمی و همکاران،1394؛ص2).

یکی از ویژگیهای مهم شبکه های اجتماعی در این است که به مکانی برای اشتراک گذاری دانش[2] تبدیل شده اند. تنوع کاربران و دانش به اشتراک گذاشته شده در شبکه های اجتماعی بسیار زیاد بوده، ازاین رو می توان به اهمیت و ضرورت این شبکه ها به عنوان ابزاری در جهت بهبود آموزش و یادگیری[3] توجه نمود. اهمیت موضوع، زمانی بیشترمی شود که بدانیم درصد عظیمی از مخاطبان این شبکه ها را جوانان تشکیل می دهند که از نظر توسعه، مهمترین سرمایه انسانی هر کشور تلقی می شوند(یعقوبی و همکاران،1395).

با توجه به رشد چشمگیر شبکه های اجتماعی و اضافه شدن کاربران جدید به این شبکه ها جامعه ی آموزشی خود به علت این که شبکه های اجتماعی با مسائل ایمنی و شخصی دانشجویان ارتباط دارد،به ندرت تکنولوژی شبکه های ارتباطی اجتماعی را انتخاب می کنند و اغلب مربیان به دلیل این که این شبکه ها با یادگیری دانشجویان تناسب ندارد در استفاده از آن تردید دارند(وارا[4]،2007،هالکومب[5]و همکاران،2010).اما نتایج پژوهش های متعدد در این زمینه بیانگر این است که دانشجویان و اساتید در قرن 21 بهتر است انواع مهارت های استفاده از شبکه های ارتباطی و وب[6]2 را یاد بگیرند و استادان برای آموزش و راهنمایی موثرتر دانشجویان در یادگیری از این ابزارها استفاده کنند(آجان[7] و هارتشام[8]،2008،نقل از صائمی و همکاران،1394).به طور کلی فرض می شود که این گزارشات مثبت رضایت کافی را برای انتخاب شبکه های اجتماعی در آموزش را فراهم می کند و گرایش دانشگاهها هم به شبکه های اجتماعی مجازی و انتخاب آنها به عنوان یک مکانیسم راهبردی ارتباطی موثر و استفاده از قابلیت های آن برای پیشبرد توان آموزشی و پژوهشی آنها،استفاده از شبکه های اجتماعی در توسعه ی آموزش و دانش را تبدیل به یک ضرورت کرده است.سایت های شبکه های اجتماعی می توانند ابزارهای مفید و موثری باشند و باعث تحول و دگرگونی اساسی در حوزه ی آموزش شوند به شرط آنکه توانایی کنترل آنها در جهت نیازهای دانشی و علمی وجود داشته باشد(جلال و زیدیه،2012).

در عرصه تعلیم و تربیت شبکه ای اجتماعی مجازی، حوزه تحقیقاتی برای اطلاعات جامع دانشجویان است که به سرعت در حال رشد می باشند(لی و لی[9]،2010؛ص12).با پیدایش شبکه های اجتماعی، استفاده از این شبکه ها جزء جدایی ناپذیری از زندگی بسیاری از دانشجویان شده است و بر روی کلیه جوانب زندگی دانشجویی، ازجمله میزان مطالعه، عملکرد تحصیلی [10]و سایر مهارت های تحصیلی آن ها تأثیر مستقیم داشته است(محسنی،2002،نقل از امامی ریزی،1395؛ص208).محدود بودن میزان استفاده از شبکه های اجتماعی مجازی و استفاده از آن ها برای ارتباط با اساتید، خانواده و دوستان می تواند دانشجویان را در کسب عملکرد تحصیلی و دانشگاهی مثبت موجب شوند. گرچه عکس این قضیه نیز صادق است. بدین قرار که سپری کردن زمان بیش ازحد برای استفاده از شبکه های مجازی باعث تأثیر منفی بر دانشجویان و وارد ساختن خلل در عملکرد تحصیلی و دانشگاهی آنانی می شود(سدر و اویشی[11]،2009؛ص438).اما شبکه های اجتماعی صرفاً اثرات منفی نداشته و می توان با به کارگیری آن ها در فرایند آموزشی و یا درمانی، از آن ها به طور بهینه در جهت اهداف آموزشی استفاده کرد(پمپک[12]و همکاران،2009؛اوبراین[13]،2011).نتایج تحقیقاتی در زمینه بررسی تأثیر شبکه های اجتماعی بر زبان انگلیسی در میان دانش آموزان نشان داده است که استفاده از شبکه های اجتماعی تأثیر معنی داری بر آموزش زبان انگلیسی داشته است.نتایج تحقیق دیگری نیز نشان داده است که نتایج نشان داد که دانشجویان با معدل و عملکرد تحصیلی پایین تر نسبت به دانشجویان با عملکرد و معدل بالاتر، بیشتر از شبکه های اجتماعی استفاده می کنند(زارعی زوارکی و اسماعیلی،1394؛جوادی نیا و همکاران،1391؛نقل از یعقوبی و همکاران،1395؛ص2).